انتخابات تلگرامیزه!
سه شنبه, ۲۰ بهمن ۱۳۹۴، ۰۴:۰۱ ب.ظ
 |
عبداله اسدی سی‌سخت *
گروه سیاسی: هنوز زمان زیادی از تشییع جنازه جنجالی مرحوم مرتضی پاشایی (خواننده پاپ محبوب نسل جوان) نمی‌گذرد، برپایی یک اجتماع عظیم از کسانی که عمدتا تا چند ساعت پیش حتی اسم مرتضی پاشایی را نشنیده بودند همه متخصصان ارتباطات و رسانه را درباره قدرت بسیج‌گری شبکه‌های اجتماعی جدید به فکر فرو برد، حدود 2 سال پیش، وایبر، واتس‌آپ، اینستاگرام، در ایران فراگیر شده بودند و قبل از آن هم فیس‌بوک یکه تاز عرصه‌ی شبکه‌های اجتماعی بود، شبکه‌ای که قبلا و در جریان مبارزات انتخاباتی گذشته قدرتش را به رخ کشیده بود.این روزها اما تلگرام بخاطر سهولت استفاده و رهایی از مشکلات حساب کاربری و امنیتی فیس‌بوک و فیلترینگ و محدودیت های پیش آمده برای وایبر و واتس اپ در ایران، ضمن حفظ کارکردهای قبلی و ارتقای نکات امنیتی توانسته رقیبان خود را تا حد زیادی از میدان بیرون کند و شبکه عمده ارتباطی حداقل در میان ایرانیان شود، حالا در فضای داغ انتخابات، این ابزار ارتباطی جایگاه ویژه‌ای یافته و همه‌ی کاندیداها و طرفداران آنها حساب ویژه‌ای بر روی آن باز کرده‌اند.
توانایی تلگرام در سوق دادن رفتار فردی به رفتار گروهی بسیار حائز اهمیت است. همانگونه که گوستاولبون می‌گوید گروه می‌تواند رفتار فرد را دچار تغییر کند، او ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ وﻗﺘﯽ در ﺟﻤﻊ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ ﻫﻮﯾﺖ ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﻣـﯽ دﻫﻨـﺪ و ﺗـﺎﺑﻊ ﻧﻈـﺮ ﺟﻤﻊ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ، به عقیده او اﻓﺮاد در ﺟﻤﻊ اﻗﺪاﻣﺎﺗﯽ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دﻫﻨﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ تنها ﺑﺎﺷند آن کارها را اﻧﺠﺎم ﻧﺨﻮاﻫﺪ داد. وی اﯾﻦ ﺟﻤﻊ را اﻧﺒﻮه ﺧﻠﻖ نامیده و ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺎﻣﻞ اﯾﺠـﺎد اﻧﺒـﻮه ﺧﻠـﻖ، ﻧـﻮع ارﺗﺒـﺎط ﻣﯿﺎن اﻧﺴﺎن ﻫﺎ و ﯾﮏ ﻣﺤﺮک ﺑﯿﺮوﻧﯽ ارﺗﺒﺎط، ﺧﺎرج ازﺧﻮد ﻓﺮد است.
اگرچه، گابریل تارد واژه همگان را مناسب‌تر از انبوه خلق می‌داند که تناسب بیشتری با شکل ارتباطی تلگرام دارد و همگان را اجتماع فکری می‌داند که لزوما اتصال فیزیکی ندارند و کنش و واکنش دور و توسط جمع نامجاور رخ می‌دهد اما توان تغییر رفتار و نظر فرد در گروه، که گوستاولبون بدان اشاره می‌کند، یکی از پایه‌های قدرت تلگرام را در انتخابات شکل می‌دهد. استفاده از این وسیله در جهت تشکیل گروههای سیاسی، صنفی و قومی به ویژه در کلان شهرها می‌تواند گروههای صنفی بزرگی همچون معلمین و یا کارگران را متشکل‌تر و همچون ارابه بزرگی از آراء برای ایجاد تغییر در سرنوشت انتخابات به حرکت درآورد، نگاه به تاثیر رای کارگران در ادوار گذشته در سرنوشت کاندیداهایی که بعنوان نماینده طبقه کارگری به بهارستان راه یافتند، این اهمیت را روشن می‌سازد.
نکته مهم دیگر تغییر در فرایند‌های قبلی ارتباط است. در نظریه فرایند دو مرحله‌ای ارتباط که توسط لازارسفلد مطرح شد، پیام توسط رهبرانی که دسترسی بیشتری به اخبار داشتند به پیروان داری سطح دانش و آگاهی کمتر می‌رسید. براین اساس رهبران اخبار و پیام‌ها را دریافت، تصفیه و پیام‌های مد نظر خود را به پیروان منتقل می‌کردند. اگر یک شب نشینی چند سال قبل را به خاطر بیاورید، حاضران به دو گروه تقسیم می‌شدند، گروهی که از اخبار و احوال و سیاست روز کاملا بی‌اطلاع بوده و معدودی افراد تحلیل گر و مطلع با سطح دانش بالا که در میان جمع شناخته شده و دارای مقام و احترام بوده و سایرین برای کسب آگاهی به نظرات او رجوع می‌کردند.
حالا اما تلگرام به سرعت اخبار را در میان همه منتشر می‌کند و سطح بعضا نازلی از اندیشه در میان همگان بدون مطالعه منتشر می‌شود، پیروان افکار دیروز حالا به واسطه سرگروهی و اداره چندین گروه و کانال، خود را فردی آگاه می‌دانند و این جهل مرکب اثر گذاری آنان را در برابر رهبران افکار که دیگر به انزوا رفته‌اند شدیدا کاهش داده است. اگر چه این سطحی شدن دانش می‌تواند بعنوان یک آسیب مطرح باشد اما آنچه در این میان مهم است تغییر الگوهای سنتی ارتباط است.
توجه خاص به این شبکه که به نوعی باعث تلگرامیزه شدن انتخابات پیش رو شده است اگرچه با توجه به آنچه که گفته شد در گرو قدرت غیر قابل انکار این رسانه است اما در عین حال عدم توجه به اشکال سنتی ارتباط می‌تواند اشتباه بزرگی را رقم بزند. ارتباطات شفاهی و رو در ور، چه به شکل گروهی و چه دو یا چند نفره که عموما در جریان مجالس وعظ و جشن و ترحیم و یا در بازار‌ها و دور هم نشینی‌ها شکل می‌گیرند جامعه هدف خاص خود و تاثیرگذاری متفاوتی دارند.
علی رغم نفوذ بالای شبکه هایی نظیر تلگرام درصد قابل توجهی از مردم که مشارکت بالایی هم در انتخابات دارند، هنوز اساسا از گوشی‌های هوشمند استفاده نمی‌کنند و یا در صورت استفاده کاربر شبکه‌ها و نرم‌افزارهای ارتباطی نیستند. نکته دیگر میزان تاثیر این ابزار در جذب پیام توسط مخاطب است که تصور تاثیر صد درصدی پیام بر اساس نظریه‌های تاثیری همچون گلوله جادویی، سرابی جذاب را پدید می‌آورد. نگاه به اردوکشی‌های تلگرامی و تشکیل گروهها و کانال‌های چند هزار نفره که به سهولت رخ می‌دهد و ایجاد توهم اقبال عمومی از این دست سراب‌های تلگرامی است.
در این میان عمق ارتباطات سنتی و جریان یافتن سطح بالاتری از عاطفه و صمیمیت که در قالب دست دادن و روبوسی و نگاه به حالات چهره بروز می‌یابد، قدرت تقویت و تاثیر پیام را در این اشکال ارتباطی بسیار بالا می‌برد لذا اشکال سنتی ارتباط هنوز حداقل بر گروههای سنی بالا و بعضا کم سواد تاثیر بیشتری دارد و غفلت از این ابزارهای تبلیغ سنتی و گذاشتن همه تخم مرغ‌ها در سبد تبلیغی تلگرام و نرم‌افزارهای مشابه می‌تواند تجربه‌ای تلخ را برای کاندیداها و هواداران رقم بزند.
* کارشناس ارشد رسانه
گروه سیاسی: هنوز زمان زیادی از تشییع جنازه جنجالی مرحوم مرتضی پاشایی (خواننده پاپ محبوب نسل جوان) نمی‌گذرد، برپایی یک اجتماع عظیم از کسانی که عمدتا تا چند ساعت پیش حتی اسم مرتضی پاشایی را نشنیده بودند همه متخصصان ارتباطات و رسانه را درباره قدرت بسیج‌گری شبکه‌های اجتماعی جدید به فکر فرو برد، حدود 2 سال پیش، وایبر، واتس‌آپ، اینستاگرام، در ایران فراگیر شده بودند و قبل از آن هم فیس‌بوک یکه تاز عرصه‌ی شبکه‌های اجتماعی بود، شبکه‌ای که قبلا و در جریان مبارزات انتخاباتی گذشته قدرتش را به رخ کشیده بود.این روزها اما تلگرام بخاطر سهولت استفاده و رهایی از مشکلات حساب کاربری و امنیتی فیس‌بوک و فیلترینگ و محدودیت های پیش آمده برای وایبر و واتس اپ در ایران، ضمن حفظ کارکردهای قبلی و ارتقای نکات امنیتی توانسته رقیبان خود را تا حد زیادی از میدان بیرون کند و شبکه عمده ارتباطی حداقل در میان ایرانیان شود، حالا در فضای داغ انتخابات، این ابزار ارتباطی جایگاه ویژه‌ای یافته و همه‌ی کاندیداها و طرفداران آنها حساب ویژه‌ای بر روی آن باز کرده‌اند.
توانایی تلگرام در سوق دادن رفتار فردی به رفتار گروهی بسیار حائز اهمیت است. همانگونه که گوستاولبون می‌گوید گروه می‌تواند رفتار فرد را دچار تغییر کند، او ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ وﻗﺘﯽ در ﺟﻤﻊ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ ﻫﻮﯾﺖ ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﻣـﯽ دﻫﻨـﺪ و ﺗـﺎﺑﻊ ﻧﻈـﺮ ﺟﻤﻊ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ، به عقیده او اﻓﺮاد در ﺟﻤﻊ اﻗﺪاﻣﺎﺗﯽ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دﻫﻨﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ تنها ﺑﺎﺷند آن کارها را اﻧﺠﺎم ﻧﺨﻮاﻫﺪ داد. وی اﯾﻦ ﺟﻤﻊ را اﻧﺒﻮه ﺧﻠﻖ نامیده و ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺎﻣﻞ اﯾﺠـﺎد اﻧﺒـﻮه ﺧﻠـﻖ، ﻧـﻮع ارﺗﺒـﺎط ﻣﯿﺎن اﻧﺴﺎن ﻫﺎ و ﯾﮏ ﻣﺤﺮک ﺑﯿﺮوﻧﯽ ارﺗﺒﺎط، ﺧﺎرج ازﺧﻮد ﻓﺮد است.
اگرچه، گابریل تارد واژه همگان را مناسب‌تر از انبوه خلق می‌داند که تناسب بیشتری با شکل ارتباطی تلگرام دارد و همگان را اجتماع فکری می‌داند که لزوما اتصال فیزیکی ندارند و کنش و واکنش دور و توسط جمع نامجاور رخ می‌دهد اما توان تغییر رفتار و نظر فرد در گروه، که گوستاولبون بدان اشاره می‌کند، یکی از پایه‌های قدرت تلگرام را در انتخابات شکل می‌دهد. استفاده از این وسیله در جهت تشکیل گروههای سیاسی، صنفی و قومی به ویژه در کلان شهرها می‌تواند گروههای صنفی بزرگی همچون معلمین و یا کارگران را متشکل‌تر و همچون ارابه بزرگی از آراء برای ایجاد تغییر در سرنوشت انتخابات به حرکت درآورد، نگاه به تاثیر رای کارگران در ادوار گذشته در سرنوشت کاندیداهایی که بعنوان نماینده طبقه کارگری به بهارستان راه یافتند، این اهمیت را روشن می‌سازد.
نکته مهم دیگر تغییر در فرایند‌های قبلی ارتباط است. در نظریه فرایند دو مرحله‌ای ارتباط که توسط لازارسفلد مطرح شد، پیام توسط رهبرانی که دسترسی بیشتری به اخبار داشتند به پیروان داری سطح دانش و آگاهی کمتر می‌رسید. براین اساس رهبران اخبار و پیام‌ها را دریافت، تصفیه و پیام‌های مد نظر خود را به پیروان منتقل می‌کردند. اگر یک شب نشینی چند سال قبل را به خاطر بیاورید، حاضران به دو گروه تقسیم می‌شدند، گروهی که از اخبار و احوال و سیاست روز کاملا بی‌اطلاع بوده و معدودی افراد تحلیل گر و مطلع با سطح دانش بالا که در میان جمع شناخته شده و دارای مقام و احترام بوده و سایرین برای کسب آگاهی به نظرات او رجوع می‌کردند.
حالا اما تلگرام به سرعت اخبار را در میان همه منتشر می‌کند و سطح بعضا نازلی از اندیشه در میان همگان بدون مطالعه منتشر می‌شود، پیروان افکار دیروز حالا به واسطه سرگروهی و اداره چندین گروه و کانال، خود را فردی آگاه می‌دانند و این جهل مرکب اثر گذاری آنان را در برابر رهبران افکار که دیگر به انزوا رفته‌اند شدیدا کاهش داده است. اگر چه این سطحی شدن دانش می‌تواند بعنوان یک آسیب مطرح باشد اما آنچه در این میان مهم است تغییر الگوهای سنتی ارتباط است.
توجه خاص به این شبکه که به نوعی باعث تلگرامیزه شدن انتخابات پیش رو شده است اگرچه با توجه به آنچه که گفته شد در گرو قدرت غیر قابل انکار این رسانه است اما در عین حال عدم توجه به اشکال سنتی ارتباط می‌تواند اشتباه بزرگی را رقم بزند. ارتباطات شفاهی و رو در ور، چه به شکل گروهی و چه دو یا چند نفره که عموما در جریان مجالس وعظ و جشن و ترحیم و یا در بازار‌ها و دور هم نشینی‌ها شکل می‌گیرند جامعه هدف خاص خود و تاثیرگذاری متفاوتی دارند.
علی رغم نفوذ بالای شبکه هایی نظیر تلگرام درصد قابل توجهی از مردم که مشارکت بالایی هم در انتخابات دارند، هنوز اساسا از گوشی‌های هوشمند استفاده نمی‌کنند و یا در صورت استفاده کاربر شبکه‌ها و نرم‌افزارهای ارتباطی نیستند. نکته دیگر میزان تاثیر این ابزار در جذب پیام توسط مخاطب است که تصور تاثیر صد درصدی پیام بر اساس نظریه‌های تاثیری همچون گلوله جادویی، سرابی جذاب را پدید می‌آورد. نگاه به اردوکشی‌های تلگرامی و تشکیل گروهها و کانال‌های چند هزار نفره که به سهولت رخ می‌دهد و ایجاد توهم اقبال عمومی از این دست سراب‌های تلگرامی است.
در این میان عمق ارتباطات سنتی و جریان یافتن سطح بالاتری از عاطفه و صمیمیت که در قالب دست دادن و روبوسی و نگاه به حالات چهره بروز می‌یابد، قدرت تقویت و تاثیر پیام را در این اشکال ارتباطی بسیار بالا می‌برد لذا اشکال سنتی ارتباط هنوز حداقل بر گروههای سنی بالا و بعضا کم سواد تاثیر بیشتری دارد و غفلت از این ابزارهای تبلیغ سنتی و گذاشتن همه تخم مرغ‌ها در سبد تبلیغی تلگرام و نرم‌افزارهای مشابه می‌تواند تجربه‌ای تلخ را برای کاندیداها و هواداران رقم بزند.
* کارشناس ارشد رسانه
